Этанол


Этанол (этаноол, этилдиг спирт, спирт) — спирттер клазынга хамааржыр бүдүмел. Формулазы C2H5OH. Өң чок, тускай чыттыг болгаш ажыг амданныг суук чүүл. Хайныышкынының температуразы 78,4 °C, сырыйы (20 °C) 789,3 кг/м3. Суг, спирттер, эфирлер болгаш хлороформ-биле холужары эки[1].
Спирттиг суксуннарның кол бүдүмели. Кижиниң централдыг нервилиг системазынче салдар чедирер психоактивтиг бүдүмел (депрессант) болуп турар[2].
Үндүрери
Этилдиг спиртти 2 кол арга-биле үндүрер: микробиологтуг (чижээ, хойтпак тигери) биле синтетиктиг (этиленни гидратациялаары) арга.
Спирттиг ажыышкын
Углеводтарлыг органиктиг продуктуларны дрожжи азы бактериялар дузазы-биле ажыдарының шаандан тура ажыглаттынып келген аргазы. Виноград, янзы-бүрү кат-чимис, сүттен кылган аъш-чем, картофель, рис, кукуруза ажыглаттынар. Реакцияның бөдүүнчүттүнген схемазы:
- .
Этиленниң гидратациязы
Үлетпүрде ажыглаттынып турар арга. Гидратация — бүдүмелди суг-биле каттыштырар реакция. Бо аргада этиленни ийи схема-биле гидратациялап болур:
- 300 °C температурага биле 7 МПа базыышкынга дорт гидратация, катализатор кылдыр ортофосфорлуг кислота ажыглаттынып турар:
- ;
- Күгүрлүг кислота эфири таварыштыр арга, эфирни улаштыр 80—90 °C-ка гидратациялаары:
- ,
- .
Үнүп келген продукт спирт биле янзы-бүрү бүдүмелдерниң холуксаазы болуп турар. Спиртти улаштыр үлетпүрге азы фармацевтикага ажыглаарда ону арыглаары чугула. Дистилляция дузазы-биле (аңгы температураларга хайныр суук бүдүмелдерни бусталдырып аңгылап тургаш) 95,6 % арыг этанол үндүрүп болур.
Физиктиг шынарлар
Нормалыг байдалдарга (20 °C, 101325 Па (бир атмосфера)) — өң чок, бусталыычал, шимченгир, онза чыттыг болгаш ажыг амданныг суук чүүл. Сугдан чиик (сырыйы 789,3 кг/м3). Эриир (доңар) температуразы -114,15 °C, хайныр температуразы 78,39 °C. Молекулярлыг массазы 46,069 а.е.м (Майык:Lang-ru). Суг, глицерин, диэтилдиг эфир, метанол, уксустуг кислота, хлороформ-биле холужуп болур[3].
Химиктиг шынарлар


Кывар. Кислород чедерде углекислоталыг хей биле суг үндүрүп, чырык көк от-биле кывар:
- .
Тускай байдалдарга оксидацияны долу эвес кылдыр чорудуп, уксустуг кислота азы ацетальдегидче шилчидип болур:
- .
Кислоталар ролюн база ойнап болур. Натрий, калий чижектиг металдар-биле реакцияже кирип, этилаттар дээр дустар тургузар:
- ,
- .
Нарын эфирлер тургузуп, карбоннуг кислоталар азы чамдык кислородтуг органиктиг эвес кислоталар-биле реакциялап болур:
- ,
- .
Ажыглаашкын
Химия үлетпүрү
- хөй санныг органиктиг бүдүмелдер (диэтилдиг эфир, хлороформ, уксустуг кислота, ацетальдегид, этилацетат, этиламин) үндүрерде ажыглаар бүдүмел[4];
- дозу, будук бүдүрерде ажыглаар эзилдирикчи;
- антифризтерниң компонентизи.
Эмнелге

- антисептиктиг шынарлыг[5];
- изопропилдиг спирт азы этиленгликольдуң антидоду (хораннаныышкын удур эм)[6];
- метилдиг спирттиң антидоду: метанол организимче кирген соонда, үезинде (дораан-на) кирген этилдиг спирт метанолдуң хоранныг метаболиттериниң (формальдегид, метанныг кислотаның) концентрациязын эвээжедир[7];
- эмнер эзилдирикчизи;
- ниити анастезия кылырда ажыглаар.
Аъш-чем үлетпүрү
Суг-биле кады спирттиг суксуннарның кол компонентизи болуп турар. Оон аңгыда этанол ажыышкын аргазы-биле үнүп турар спирт чок кылдыр билдингир суксуннарда (кефир, хойтпак, квас, хымыс, алкоголь чок пивода) база бар (концентрациязы улуг эвес).
Кывар чүүл
Этанол янзы-бүрү бажыңга ажыглаар азы лабораторлуг изидер херескелдерден эгелээш иштики кывыышкын хөделдирикчилери болгаш ракета хөделдирикчилеринге оттулар чүүл кылдыр ажыглаттынып болур.
Кижиниң организминге салдары
Этанол суг болгаш үстер-биле эзиндилер тургузуп шыдаар, ынчангаш организимге сөөлгү эвес рольду ойнап турар. Глюкозаның метаболиди болгаш, кадык кижиниң ханында 0,01 %-га чедир этанол бар болуп болур[8].
Этанолдуң кол метаболиди — ацетальдегид — хоранныг, мутагенниг (мутация, өскерлиишкин тывылдырар) болгаш канцерогенниг (рак тывылдырар)[9] шынарлыг. Ацетальдегид ДНК үрээр[10].
Этанолдуң салдары үр үе иштинде уламчылаар болза, баар циррозу[11], гастрит[12], ижин язвазы[13], эмиг рагы[14][15], ижин рагы[16] кызыл-өөш рагы[17] (этанол канцероген болуп турар[18]) болгаш инсульт [19] ышкаш аарыглар тывылдырар. Нервилиг системазы аномалиялыг уругнуң төрүттүнериниң рискизи улгадыр, (уругнуң) өзүлдези саадап болур[20].
Этилдиг спирттиң хевирлери
- Ректификат — ректификация аргазы-биле арыглаан спирт, массалыг үлүү 95,57 %;
- Абсолюттуг спирт — спирттиң массалыг үлүү >99,9%.
Улаштыр
Тайылбыр
- ↑ Большая российская энциклопедия Майык:Webarchive
- ↑ Майык:Статья
- ↑ Этилдиг спирттиң физиктиг болгаш химиктиг шынарлары
- ↑ Chemport.ru Этиловый спирт
- ↑ Майык:Cite journal
- ↑ Майык:Cite journal
- ↑ Майык:Книга
- ↑ Вячеслав Дубынин. Мозг и алкоголь. — Постнаука. 8 декабря 2016 г. — ИД «ПостНаука»
- ↑ Chemical Summary For Acetaldehyde, US Environmental Protection Agency
- ↑ Майык:Статья
- ↑ Садовникова И. И. Циррозы печени. Вопросы этиологии, патогенеза, клиники, диагностики, лечения // «Русский медицинский журнал». — 2003. — Т. 5. — № 2.
- ↑ Майык:Статья
- ↑ Майык:Статья
- ↑ Майык:Статья
- ↑ Майык:Статья
- ↑ Майык:Статья
- ↑ Майык:Статья
- ↑ Known and Probable Human Carcinogens Майык:Webarchive
- ↑ Майык:Статья
- ↑ Майык:Статья